Una ye muito dezén. Desiderio Campo Galindo
Fuellas d’informazión d’o Consello d’a Fabla Aragonesa, lum. 189 (chinero-febrero 2009), p. 21
UNA YE MUITO DEZÉN....
CAMPO GALINDO, Desiderio: Una ye muito dezén, Samianigo, Rolde O Caxico e Peña La Murga, 2006.
Fa tres añadas, o rolde “O Caxico” de o Biello Aragón, de conchuntas con a peña “La Murga” de Samianigo, editón una falordieta debuxata de Desiderio Campo Galindo que estió premiata con una menzión espezial en o premio que combocaba ista peña serrablesa, o “Tenazeta de Fiero”. Cal siñalar que en ista publicazión bi ha solo una triga de ro conchunto de falordietas que presentó.
O mes de chunio de o 2008 l’autor mos albandonó, asinas que balga ista reseñeta como recordatorio. Desiderio nazió en Xabierre-Gai en a posguerra. De chicotón padezió a enfermedá de a poliomielitis e as suyas garras conserbón as secuelas d’ista malautia. Como á muitos montañeses, le tocó emigrar ta Barzelona, en do treballó bendendo prensa en un quiosco de a suya propiedá. Tornó ta casa e se colocó como gasolinero en Puen d’a Reina. Yera famoso en istas redoladas por estar una presona dinamica e con unas trazas de beyer o mundo de contino positibas. En o suyo lugar lo teneban por buen pintor de retratos, que feba d’encargo ta ra chen de ro lugar e amigos. (1)
A falordieta Una ye muito dezén mos planteya un eszenario atipico: un fosal e a bida cutiana en as fuesas. Os protagonistas son dos escletos faltons, zorrizos e buquizos. A suya basemia ye brincar de o suyo puesto e marchar a conoxer mundo. O tetulo sale de ro que diz de contino a misacha biuda que encorren os escletos.
En o primer cuatrón ya beyemos a os protagonistas prebando de ligotiar con una biuda que ye en una fuesa d’amán. A biuda no lis fa ni caso e marcha ta ra capiella a confesar-se con o bispe. Iste bispe ye confrontinau con os nuestros protagonistas, ateyos, pero o bispe comparte con ers l’afizión por as mullers. Os protagonistas continan enrestindo á ra biuda dimpués de a confesión e ta esfenderla amanexe o suyo amante, un sendicalista que, con una falz e un martiello, lis encorre. O bispe, con cruz e rosario en as mans tamién pretende “recombertir-los”, asinas que deziden botiar por as tapias de o fosal.
Difuera son cosirando “os picachos”, ye dizir, a guardia zebil e un funerario. Os tres riñen por quí torna a os fuyitos ta o fosal e ístos jopan, de primeras en un auto de “maquineros” e dimpués en un cambión que s’estoza contra un autobús. Uno d’os protagonistas diz: “¡Florer, que toziada más rezia!”. Astí amanexen ambulanzieros, guardias e funerarios ta triar a clientela. Os dos escletos tornan ta ro fosal, en do son rezebitos con chilos de: “¡ toreros, toreros!”. A bida cutiana torna ta ro fosal: os protagonistas piropiando á ra biuda, o sendicalista prebando de chafar-lis o morro e o bispe boziando a fin de o mundo. Dos caracols pasían por o camposanto e dos tartugas trancan a falordieta con una moralexa.
Os debuxos son esquematicos, e imprentatos en fundo negro con tinta blanga alquieren rasmia. A istoria arremete contra toz os poders terrenals e espirituals, ubrindo un calaxo no guaire treballato en a literatura en aragonés moderno: o puliticamén incorreuto.
Paz Ríos Nasarre
1. Istos datos biograficos los me proporzionó Alberto López Araguás, escolano de yo en o IES “San Alberto Magno” de Samianigo en o curso escolar 20072008. A suya mai ye de Xabierre-Gai e a familia mantiene ubierta a casa.
Fuellas d’informazión d’o Consello d’a Fabla Aragonesa, lum. 189 (chinero-febrero 2009), p. 21
Testo sacau de a rebista Fuellas 189
|